今之習于夷者,曰通事。 其人率皆市井佻達游閒,不齒鄉裡,無所得衣食者,始為之。 其質魯,其識淺,其心術又鄙,聲色貨利之外,不知其他。 且其能不過略通夷語,間識夷字,僅知貨目數名,與俚淺文理而已。 安望其留心學問乎?惟彼亦不足於若輩。 特設義學,招貧苦童稚兼習中外文字。 不知村童沽豎,穎悟者絶少,而又漸染于夷場習氣,故所得仍與若輩等。 今欲采西學,宜于廣東、上海設一翻譯公所,選近郡十五歲以下、穎悟文童,倍其廩餼,住院肄業,聘西人課以諸國語言文字,又聘內地名師,課以經史等學,兼習算學。 聞英華書院、墨海書院藏書甚多,又俄夷道光二十七年所進書千餘種,存方略館,宜發院擇其有理者譯之。 由是而禾算之術,而格致之理,而製器尚象之法,兼綜條貫,輪船火器之外,正非一端。 如曆法從古無數十年不變之理。 今時憲以乾隆甲子為元,承用已逾百年,漸多差忒。 甲辰修改,墨守西人舊法,進退其數,不足依據。 必求所以正之。 聞西人見用地動新術,與天行密合,是可資以授時。 又如河工,前造百龍搜沙之器,以無效而輟。 聞西人海港刷沙,其法甚捷。 是可資以行水。 又如農具織具,百工所需,多用機輪,用力少而成功多。 是可資以治生。 其他凡有益於國計民生者,皆是。 奇技淫巧不與焉。 三年之後,諸文童于諸國書,應口成誦者,借補本學諸生。 如有神明變化,能實見之行事者,由通商大臣,請賞給舉人如前議。 中國多秀民,必有出於夷而轉勝於夷者。 誠今日論學一要務矣。 夫學問者,經濟所從出也。 太史公論治曰:法後王。 為其近已而俗變相類,議卑而易行也。 愚以為在今日,又宜曰鑒諸國。 諸國同時並域,獨能自致富強,豈非相類而易行之。 尤大彰明較著者,如以中國之倫常,名教為原本,輔以諸國富強之術,不更善之善者哉!且也,通市二十年來,彼酋之習我語言文字者甚多。 其尤者,能讀我經史。 於我朝章吏治輿地民情,類能言之。 而我都護以下之於彼國,則懵然無所知。 相形之下,能無愧乎?於是乎不得不寄耳目蠢愚謬妄之通事,詞氣輕重緩急,轉輾傳述,失其本指。 幾何不以小嫌釀大釁。 夫馭夷為今天下第一要政,乃以樞紐付之若輩,無怪彼己之不知,情偽之不識,議和議戰,汔不得其要領。 此國家之隱憂也。 此議行,則習其語言文字者必多。 多則必有正人君子通達治體者出其中。 然後得其要領而馭之。 綏靖邊陲,道又在是。 如謂六合之內,論而不議,封故見而限咫聞,恐古博物君子必不爾也。 ○制洋器議 有天地開闢以來,未有之奇憤,凡有心知血氣,莫不衝冠發上指者,則今日之以廣運萬里,地球中第一大國,而受制於小夷也。 以地球三百六十度,每度二百五十里,如圓周積計之,大海三分去一,實為方一里者十三億五千萬。 我大清國北自興安嶺,南自崖州,距四十三度,計萬七百餘里,東自庫頁島,西至噶什喀爾,距七十七度,計萬九十餘里,截盈補縮,約南北八千里,東西萬一千里,為方一里者八千八百萬。 是一國而居地球十有五分之一也。 余百許國,俄、英、法、米為大。 據英人《地理全志》稽之,我中華幅員八倍于俄,十倍于米,百倍于法,二百倍于英。 地之大如是,五國之內,日用百須,無求於他國而自足者,獨有一中華。 地之善又如是。 雖彼中輿地書,必以中華首列。 非畏我,非尊我,直以國最大,天時地利物產無不甲于地球而已。 而今顧然屈于四國之下者,則非天時地利物產之不如也,人實不如耳。 彼人非瞳首重瞳之奇,我人非僬僥三尺之弱,人奚不如?且中華扶輿靈秀,磅礴而鬱積,巢燧羲軒數神聖,前民利用所創始,諸夷晚出,何嘗不竊我緒餘,人又奚不如!則非天賦人以不如也,人自不如耳。 天賦人以不如,可恥也,可恥而無可為也。 人自不如,尤可恥也。 然可恥而有可為也。 如恥之莫如自強。 夫所謂不如,實不如也。 忌嫉之無益,文飾之不能,勉強之無庸。 向時中國積習長技,俱無所施。 道在實知其不如之所在。 彼何以小而強?我何以大而弱?必求所以如之,仍亦存乎人而已矣。 以今論之,約有數端。 人無棄材,不如夷;地無遺利,不如夷;君民不隔,不如夷;名實必符,不如夷;四者道在反求。 惟皇上振刷紀綱,一轉移間耳。 此無待于夷者也。 至于軍旅之事,船堅炮利,不如夷;有進無退,不如夷。 而人材健壯,未必不如夷。 是夷得其三,我得其一。 故難勝。 此兵亦能有進無退,是我得其二。 故間勝。 粵人軍械,半購諸夷,而不備,並能有進無退,是我得其二有半,故半勝。 然即良將勁兵,因械于敵,如天之福,十戰十勝,而彼能來,我不能往,犁庭掃閭,固無其事。 後患正無已時。 而況乎勝負未可知也。 得三與得二有半,究有間也。 何如全乎其為得三之相當也。 果全乎其為得三,不特主客異形,勞逸異勢,且我有可以窮追之道,彼有懼我報復之心,殆不啻相當焉。 斯百戰百勝之術矣。 夫得二之效,亦道在反求,而無待于夷。 然則,有待于夷者,獨船堅炮利一事耳。 第60頁完,請繼續下一頁。喜歡 大作家 wreador.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
1.1
速度
0.1
音量
-0.15
語言
返回
螢幕關閉後,Chorme瀏覽器會中斷朗讀,
開車聆聽,不建議使用Chorme瀏覽器。